Nói xấu, bôi nhọ trên mạng xã hội – Hiện tượng nhức nhối và giải pháp chủ động bằng vi bằng
Thực trạng:
Mạng xã hội cho phép mỗi cá nhân trở thành một “nhà xuất bản” chỉ với vài thao tác. Cũng từ đó, những lời nói thiếu kiểm chứng, các bài đăng xuyên tạc, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm, uy tín tổ chức/cá nhân xuất hiện ngày càng nhiều. Một bình luận ác ý, một bài viết vu khống, hay một đoạn video cắt ghép có thể lan truyền với tốc độ chóng mặt, để lại hậu quả nặng nề:
- Tổn hại danh dự, nhân phẩm, gây stress, trầm cảm, mất niềm tin.
- Ảnh hưởng trực tiếp đến công việc, kinh doanh: mất khách hàng, đối tác, sụt giảm doanh thu.
- Mất thời gian, chi phí để xử lý: báo cáo, giải trình, yêu cầu gỡ bỏ, thu thập chứng cứ.
Vì sao khó xử lý dứt điểm?
- Nội dung dễ bị xóa, sửa, ẩn: Khi bị phản ứng, người đăng có thể xóa bài hoặc chỉnh sửa, khiến bằng chứng “bốc hơi”.
- Khó xác định người chịu trách nhiệm: Tài khoản ảo, mượn danh, ẩn danh… làm việc xác minh phức tạp.
- Tâm lý ngại va chạm, sợ rắc rối pháp lý khiến nhiều nạn nhân chấp nhận bỏ qua, dẫn đến hành vi tiếp diễn.
Hành lang pháp lý đã có, nhưng cần chứng cứ vững chắc
Pháp luật Việt Nam đã có quy định bảo vệ danh dự, uy tín cá nhân/tổ chức và xử lý hành vi vu khống, bôi nhọ (Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, …). Tuy nhiên, muốn được bảo vệ, bạn phải có chứng cứ rõ ràng, hợp pháp để chứng minh:
- Nội dung bôi nhọ thực sự tồn tại.
- Thời điểm, địa chỉ trang, tài khoản đăng tải.
- Mức độ lan truyền (lượt xem, chia sẻ, bình luận…).
Giải pháp chủ động: Lập vi bằng để “niêm phong” chứng cứ trên mạng
Vi bằng là văn bản do Thừa phát lại lập, ghi nhận sự kiện, hành vi xảy ra trên thực tế. Với các vụ việc trên mạng xã hội, vi bằng giúp:
- Xác nhận nội dung xúc phạm, bôi nhọ tại thời điểm cụ thể, dưới sự chứng kiến của Thừa phát lại.
- Ghi nhận thời gian truy cập, lượt tương tác, chụp ảnh, … theo quy trình bảo đảm tính khách quan.
- Tạo nguồn chứng cứ hợp pháp để yêu cầu nền tảng gỡ bỏ, yêu cầu người đăng xin lỗi/cải chính hoặc khởi kiện, tố cáo.
Khi nào nên lập vi bằng?
- Ngay khi phát hiện bài viết/bình luận/video có dấu hiệu bôi nhọ, vu khống, xâm phạm quyền lợi.
- Khi lo ngại nội dung sẽ bị xóa, chỉnh sửa hoặc tài khoản sẽ “biến mất”.
- Trước khi gửi đơn yêu cầu xử lý đến cơ quan chức năng, nền tảng mạng xã hội, hoặc trước khi thương lượng, hòa giải.
Căn cứ pháp lý việc vu khống, nói xấu, bôi nhọ danh dự nhân phẩm của người khác:
1. Xử phạt vi phạm hành chính người xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác
Căn cứ Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người có hành vi xúc phạm danh dự nhân phẩm người khác nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự có thể bị phạt vi phạm hành chính với các mức phạt như sau:
– Đối với thành viên trong gia đình:
+ Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi lăng mạ, chì chiết, xúc phạm danh dự, nhân phẩm thành viên gia đình.
+ Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
Tiết lộ hoặc phát tán tư liệu, tài liệu thuộc bí mật đời tư của thành viên gia đình nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm;
Sử dụng các phương tiện thông tin nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm thành viên gia đình;
Phổ biến, phát tán tờ rơi, bài viết, hình ảnh nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nạn nhân.
– Đối với các trường hợp khác:
Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người có hành vi khiêu khích, trêu ghẹo, xúc phạm, lăng mạ, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác.
2. Xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Người có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với các tội danh sau đây:
2.1. Tội làm nhục người khác
Căn cứ Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017), người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
Mức phạt tối đa với tội danh này là phạt tù từ 02 năm đến 05 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
2.2 Xúc phạm người khác có thể bị xử lý theo tội vu khống
Theo quy định tại Điều Điều 156 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017), người có hành vi bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác có thể bị truy cứu TNHS về tội vu khống.
Mức phạt thấp nhất với tội danh này là bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.
Mức phạt cao nhất có thể lên đến 07 năm tù giam. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.